Het selecteren van het juiste lettertype is cruciaal voor de succesvolle uitvoering van een grafisch designproject. Tobias Frere-Jones benadrukte in de documentaire over Helvetica dat het gekozen lettertype de rol van een acteur speelt in een toneelstuk. Indien de acteur zijn rol niet overtuigend neerzet, zal het toneelstuk falen. Evenzo, als het gekozen lettertype niet aansluit bij de boodschap die je wilt overbrengen, zal dit negatieve gevolgen hebben voor het gehele ontwerp.
Verschillen tussen lettertypefamilies en individuele lettertypes
Er is een belangrijk onderscheid tussen het begrip ‘lettertype’ (de volledige familie) en ‘lettertype’ (een specifieke stijl binnen de familie). Bijvoorbeeld, Garamond verwijst naar de familie, terwijl Garamond bold een specifieke stijl binnen die familie aanduidt[1]. Digitaal gezien vertegenwoordigt het lettertypebestand de wijze waarop we het lettertype visualiseren op onze computers.
Een lettertypebestand bevat uitgebreide informatie over het lettertype, zoals instructies voor het tekenen van glyphs, lettergrootte inclusief maattabellen, en kerning, oftewel de afstand tussen letters.
Feitelijk is een lettertypebestand software waarvoor een licentie nodig is. Bij de aankoop van een lettertype krijg je naast het lettertypebestand ook een document met de EULA (End User License Agreement), die de gebruiksvoorwaarden specificeert. Deze licentievoorwaarden, die doorgaans ook op de website van de verkoper te vinden zijn, bepalen wat je wel en niet mag doen met het lettertype.
De kosten en voorwaarden van een lettertypelicentie variëren afhankelijk van het type gebruik (Desktop, Web, of App). Bij weblicenties zijn de kosten afhankelijk van het aantal views, terwijl bij desktoplicenties gekeken wordt naar het aantal installaties. Over het algemeen is het niet toegestaan om de licentie over te dragen aan derden. Je mag het lettertype op je eigen computer installeren, maar niet delen met een collega. Voor gezamenlijk gebruik is een licentie voor meerdere installaties vereist, waarbij de meeste basislicenties installatie toestaan voor 1 tot 3 gebruikers.
Het meest gangbare bestandsformaat tegenwoordig is OpenType (.otf). Bij aankoop van een lettertype ontvang je waarschijnlijk een bestand in dit formaat, een verbeterde versie van de oudere TrueType (.ttf) en PostScript (.ps) formaten. Voor webgebruik krijg je een .woff-bestand (Web Open Font Format) en een CSS-bestand met instructies voor implementatie op je website.
Waar je lettertypen kunt aanschaffen en de bijbehorende kosten
Lettertypen zijn verkrijgbaar met verschillende licenties:
- gratis voor persoonlijk gebruik
- voor commercieel gebruik
Voor persoonlijke projecten mag je het lettertype gratis gebruiken, maar niet voor commerciële opdrachten. Lettertypen worden meestal verkocht door de makers zelf of via grote distributeurs zoals MyFonts, Fonts.com , of FontShop (alle drie in bezit van Monotype). Recentelijk proberen nieuwe platforms zoals Village, TypeNetwork , en TypeBy het monopolie van Monotype te doorbreken door werken van kleinere, onafhankelijke lettergieterijen aan te bieden.
Een enkel lettertype kost gemiddeld tussen de 30 en 60 euro[2], afhankelijk van de omvang van de familie. De prijs van een volledige familie, zoals de 162 varianten van Graphik, kan oplopen tot 1.500 dollar. Voor gebruik op een eigen website of app dien je de relevante licentie aan te schaffen, waarbij het vaak voordeliger is om desktop- en weblicenties gezamenlijk te kopen.
Hoe je een lettertype kunt ‘testen’ voor aanschaf
Voordat je tot aankoop overgaat, is het van belang het lettertype grondig te evalueren. Op websites van verkopers en lettergieterijen kun je vaak een specimen bekijken, een PDF die alle kenmerken van het lettertype toont. Dit specimen toont de glyphs en belicht OpenType-functies zoals alternatieve glyphs en tabelnummers.
Naast het specimen bieden sommige lettergieterijen een ‘proefversie’ van het lettertype aan, waarmee je met een beperkte set glyphs en functies kunt experimenteren in je project. Diensten zoals Fontstand en SkyFonts bieden de mogelijkheid om een lettertype tijdelijk te gebruiken.
Verhuurdiensten zoals die van Adobe, gekoppeld aan het Creative Cloud-abonnement, laten toe alle lettertypes van Adobe Fonts te installeren. Google Fonts biedt gratis lettertypes met commerciële licenties, die zowel gedownload als direct in webpagina’s geïntegreerd kunnen worden.
Beoordelingen uitvoeren voor aankoop
Belangrijke overwegingen bij de aankoop of het gebruik van een lettertype omvatten:
- Het aantal varianten
- De aanwezigheid van kleine hoofdletters en ligaturen
- OpenType-functies
- Varianten van individuele glyphs
- Accenten, aangezien sommige gratis of goedkopere lettertypen niet alle accenten bevatten
Het identificeren van lettertypen vanuit afbeeldingen
Tools zoals WhatFont, beschikbaar als app en browserextensie, en diensten van MyFonts, Adobe Fonts, en FontSqurrel, helpen bij het identificeren van lettertypen vanuit afbeeldingen.
Het observeren hoe lettertypen in de praktijk worden gebruikt kan ook inzicht bieden. Veel lettergieterijen tonen voorbeelden van hun lettertypes in echte projecten op hun websites of blogs.
Deze gids biedt een overzicht van nuttige bronnen en tips voor het navigeren in de wereld van lettertypen. Veel succes met je zoektocht!
Gebruikte lettertypen
Bij het kiezen van een lettertype kan het ook nuttig zijn om te begrijpen hoe dat lettertype al door anderen is gebruikt. Veel lettergieters hebben een gedeelte op hun website (of blog) dat laat zien hoe hun lettertypes zijn gebruikt in echte projecten.
Op de site Fonts in Use kun je het gebruik van lettertypes op verschillende gebieden zien, zoals muziek, mode, eten, financiën en gezondheid. Hieronder staan twee voorbeelden.
Op Fonts in Use het visuele identiteitsproject van het Old Town café, met Lydia, Harbour, Study en Walsheim.
Fonts in Use signaleert het gebruik van de lettertypes Egyptienne, Publica Sans en Basic Sans voor kleine taalgidsen.
Je hebt nu alle nuttige ‘tips’ om je weg te vinde
Nuttige bronnen
Hier zijn enkele bronnen voor gratis of goedkope lettertypen, demoversies van lettertypen, en studentenkortingen bij diverse lettergieterijen:
Voor demoversies:
Studentenkortingen worden aangeboden door:
- Darden Studio
- Typotheek
- Type Republiek
- Huerta Typografisch
Voor een uitgebreide lijst van lettergieterijen die korting geven aan studenten, zie het artikel van Indra Kupferschmid.
Voor meer informatie over lettergieterijen, waaronder hun aanwezigheid op Adobe Fonts of Fontstand, of ze proefversies aanbieden, of ze webfonts beschikbaar stellen, raadpleeg de gedetailleerde verzameling van ontwerper Matthew Smith.
[1] Meer informatie over het onderscheid tussen lettertypen en lettertypes is te vinden in dit artikel: Heldere afbeeldingen voor drukwerk:Duidelijke afbeeldingen voor drukwerk maken: het lettertype
[2] Er zijn ook duurdere opties. Het enkele lettertype Circular van Lineto kost bijvoorbeeld ongeveer 160 EUR.
[3] De lettertypen op Google Fonts zijn beschikbaar onder de SIL Open Font Licence,, die zowel commercieel als niet-commercieel gebruik toestaat.