Al decennia lang zijn Italiaanse stripboekkiosken gevuld met strips in het zogenaamde ‘bonellide’-formaat, een term die binnen de sector wordt gebruikt voor een specifiek albo-formaat, kenmerkend door de paginagrootte en het materiaalgebruik typisch voor klassieke, populaire Italiaanse stripverhalen.
Series zoals Tex, Dylan Dog, Nathan Never en Martin Mystère, gepubliceerd door de uitgeverij Sergio Bonelli Editore in Milaan, hebben lezers van verschillende generaties betoverd met hun verhalen die genres beslaan van westerns tot horror en sciencefiction.
In eerste instantie werd de term ‘bonellide‘ enigszins neerbuigend gebruikt, maar met de tijd is deze een neutrale aanduiding geworden voor een bepaald publicatieformaat. Vooral na het succes van Dylan Dog in 1986, begonnen meerdere uitgeverijen in Italië dit formaat te hanteren, waaronder Editoriale Aurea en Bugs Comics. Enkele van de bekendste series in dit formaat zijn Dago, Lazarus Ledd, Orfani en de meer recente Samuel Stern.
Vele beginnende stripkunstenaars en illustratoren kiezen voor Pixartprinting om hun creaties af te drukken of om een opvallend portfolio te creëren in de Italiaanse stijl met gebruik van het bonellide formaat. Maar om dit formaat optimaal te benutten, is het essentieel om vertrouwd te raken met de specifieke kenmerken ervan.
Luca Lamberti: onze expert over het bonellide formaat
Hoe creëer je een strip in Italiaanse stijl in het bonellide formaat? Welke technieken en regels dien je te volgen om een portfolio te ontwikkelen dat geschikt is voor uitgevers of om een zelfgepubliceerde strip te maken die de karakteristieken van bonellide weerspiegelt?
Voor een diepgaande verkenning van dit onderwerp spraken we met Luca Lamberti, een schrijver en illustrator met ervaring in de Italiaanse stripmarkt, onder andere met werken voor John Doe en publicaties voor Editoriale Aurea’s Skorpio en Lanciostory. Hij is ook betrokken bij de Samuel Stern-serie en werkt samen met Leonardo Cantone aan de strip Fantasy, die in 2022 wordt uitgebracht door Bugs Comics. Eerder heeft hij voor de Amerikaanse markt gewerkt aan Star Trek comics voor IDW Publishing.
Met zijn inzichten hebben we deze introductie samengesteld over het creëren van strips in het bonellide formaat, een complex onderwerp dat voor veel auteurs jaren studie vergt. Deze gids is bedoeld als een eerste stap voor wie zijn passie professioneel wil maken of meer wil leren over de unieke aspecten en productie van populaire Italiaanse strips.
De grammatica van populaire Italiaanse strips
Net zoals besproken in onze gids over Franse bande dessinée, heeft iedere regio zijn eigen benadering van stripverhaalpagina’s. Toch zijn er universele elementen die in alle strips terugkomen:
- Het vignet vertegenwoordigt het individuele getekende beeld.
- De kooi is de verzameling vignetten die samen een pagina of paneel vormen.
- De afsluiting, of ‘witte ruimte’, bepaalt de tijdsduur binnen het verhaal.
Specifiek voor Italiaanse strips zijn er talrijke auteurs die deze stijl van storytelling hebben gevormd en beïnvloed. Een fundamentele stap is het lezen en bestuderen van deze werken.
Tex, gecreëerd door Gian Luigi Bonelli en oorspronkelijk getekend door Aurelio Galleppini in 1948, is een iconisch voorbeeld. Aanvankelijk gepubliceerd in stripformaat, evolueerde Tex naar het bonellide formaat.
Een Tex-paneel, getekend door Corrado Mastantuono, illustreert zijn vaardigheden. Luca Lamberti, die meer recente auteurs aanbeveelt, heeft drie namen voor ons:
- Massimo Carnevale staat bekend om zijn groteske en ruwe tekenstijl, die echter een ongeëvenaarde elegantie tentoonspreidt.
- Stefano Andreucci wordt geprezen voor zijn elegantie, die de belichaming is van de klassieke Bonelliaanse tekenstijl. “Hoewel velen Claudio Villa zouden noemen vanwege deze grote lof, verkies ik Andreucci vanwege zijn onberispelijke techniek en meer kenmerkende, persoonlijke tekenstijl,” legt Lamberti uit.
- Corrado Mastantuono wordt beschouwd als de meest eclectische striptekenaar; hij schakelt moeiteloos tussen het tekenen van een realistische Tex, met een zeer herkenbare en persoonlijke stijl, naar een Mickey Mouse die gemakkelijk van de ene stijl naar de andere springt.
De kenmerkende elementen van het Bonelli-formaat
Na het bestuderen van de naslagwerken en auteurs is het van belang de ‘regels’ die dit formaat kenmerken, te begrijpen.
Luca Lamberti legt uit:
“Het Bonelli-formaat is altijd gekenmerkt door zijn rigiditeit, die echter een zeer vloeiend en doordacht verhaalbegrip biedt, waardoor het een referentiepunt wordt voor een breed publiek. De klassieke Italiaanse strip is altijd zeer gestructureerd geweest met vierkante frames; je ziet bijna nooit splash pages of grote enkele impactafbeeldingen die niet omkaderd zijn en de randen van de pagina niet raken, zoals vaak het geval is bij Amerikaanse strips. De leesrichting is van links naar rechts, zoals gebruikelijk is in de meeste grote markten, in tegenstelling tot de Japanse strips die van rechts naar links gelezen worden.
Naarmate het publiek volwassener werd, is ook het Bonelli-bord geëvolueerd. Lamberti merkt op:
“De Bonelli-stijl nadert een vertelstijl die duidelijk vrijer en minder ‘vierkant’ is, niet veel verschillend van de Amerikaanse stijl die de pagina in vier stroken structureert, met een duidelijk meer verticaal formaat, maar zonder een structurele beperking qua aantal frames. Bugs Comics, bijvoorbeeld, omarmt deze ‘revolutie’ bijzonder goed: hoewel het verschijnt in het formaat dat Italiaanse strips herkenbaar maakt, krijgen de tekenaars totale vrijheid in de structuur van het bord.”
De Bonelli-stijl en het eindproduct
Het Bonelli-bord is zeer ‘stijf’ en gestructureerd, hier zijn alle details:
- Het formaat is 16×21 cm, en het bord is verdeeld in 3 horizontale stroken, die op hun beurt verticaal doormidden kunnen worden gedeeld, zodat er maximaal 6 frames mogelijk zijn.
- De ruimte tussen elk frame is doorgaans ongeveer 5 mm.
- De albums bestaan uit 96 pagina’s, waarvan 94 de platen zijn die het verhaal vertellen. De overige twee worden meestal gebruikt voor de titelpagina en het hoofdartikel, hoewel er recentelijk geëxperimenteerd wordt met kleur. Standaard zijn de albums zwart-wit.
- De binding is altijd paperback.
Maar hoe is het tekenvel opgebouwd? Hierboven en hieronder staan enkele voorbeelden van de verdeling van het tekenblad in frames. Hieronder staat hoe je deze afbeeldingen moet interpreteren:
- De zwarte vierkanten (of rechthoeken) komen overeen met de rand van de frames, die samen de ‘kooi’ vormen.
- Het witte gebied tussen de zwarte rechthoeken en de rode rand stelt de ‘buitenkant van de kooi’ voor, waar elementen die buiten de frames uitsteken, worden ingevoegd. In dit formaat is het nauwelijkszichtbaar, hoewel er in recentere publicaties meer vrijheid wordt toegestaan.
- De rode lijn is de snijrand aan de rand van de pagina, waar het vel wordt afgesneden als het wordt afgedrukt.
Het afgewerkte en gedrukte product in bonellide formaat is dus een stripboek van 16×21 cm, paperback en meestal in zwart-wit. Bij Pixartprinting kun je kiezen voor een genaaide of gefreesde paperbackbinding.
Dit markeert het einde van onze verkenning van de Italiaanse stripwereld, een rijke wereld vol auteurs, verhalen en strips om te ontdekken.