Helvetica: geschiedenis van een van de populairste merklettertypen
Er zijn mensen die ervan houden en mensen die het haten: Helvetica is een van de meest gebruikte lettertypes ter wereld, zowel in reclame en uitgeverijen als in stedelijke bewegwijzering. Waaraan heeft het zijn succes en zo’n wijdverbreid gebruik te danken, en hoe is het in de loop der jaren veranderd?
In dit artikel beginnen we bij de uitvinding in 1957 en volgen we de stappen die ertoe hebben geleid dat Helvetica, na verschillende restylingen, het favoriete lettertype is geworden van veel internationale merken.
De oorsprong van het lettertype Helvetica
Zoals de naam al doet vermoeden, is Helvetica ontstaan in Zwitserland, toen Eduard Hoffmann, directeur van de Haas-gieterij in Münchenstein, besloot freelance ontwerper Max Alfons Miedinger de opdracht te geven een nieuw lettertype te creëren. Hoffmanns bedoeling was om het succes van de Akzidenz Grotesk tegen te gaan, het lettertype dat werd gelanceerd door de concurrerende drukkerij H. Berthold AG.
Zo kwam het dat Miedinger in 1957 een nieuwe tekenset voorstelde en het de Neue Haas Grotesk doopte. Het was een schreefloos lettertype met een lineair, essentieel en elegant ontwerp, dat zeer leesbaar was door het gebrek aan franje.
Technisch gezien had de Neue Haas Grotesk een aantal eigenaardigheden, zoals de balans tussen de negatieve (witte) ruimte rondom de letters en die van de lijnen waaruit ze zijn opgebouwd. Bovendien ontwikkelde het zich altijd in horizontale of verticale richting, nooit diagonaal, voor een visueel effect dat zowel ‘gedurfd’ als neutraal was.
Mike Parker, de man die het lot van Helvetica veranderde
Het was 1959 toen Mike Parker directeur werd van de Mergenthaler Linotype Company. Het Amerikaanse bedrijf bracht de Linotype-drukmachine op de markt, de eerste die automatisch letterzetten mogelijk maakte. Parker was verantwoordelijk voor de uitbreiding van de lettertypenbibliotheek van het bedrijf en slaagde er tussen 1959 en 1981 in om er bijna duizend toe te voegen, in veel gevallen door bestaande lettertypes aan te passen aan de technische vereisten van de Linotype-machines.
In 1960 koos Parker ook voor de Neue Haas Grotesk en gaf Arthur Ritzel, ontwerper bij D. Stempel AG – een Duitse partner van de Lynotype Company – de opdracht om de lettertypefamilie opnieuw te ontwerpen en te ontwikkelen. Het nieuwe lettertype kreeg de naam Helvetica, van het Latijnse Helvetia, Zwitserland.
Vanaf dat moment werd het een icoon van Zwitsers design, destijds beschouwd als een model van ingetogen elegantie en functionaliteit, en verscheen het op vele Europese en Amerikaanse reclameposters en billboards in de jaren 1960 en 1970.
De metrokaart van New York
Tegen het einde van de jaren 1960 werd Helvetica gekozen door ontwerpers Massimo Vignelli en Bob Noorda voor de nieuwe New Yorkse metrobewegwijzering en het Graphic Standards Manual, een van de meest gevierde handleidingen voor visuele identiteit in de geschiedenis van het grafisch ontwerp. Het gebruik van dit lettertype zal een van Vignelli’s handelsmerken blijven: een keuze die sterk zal bijdragen aan de internationale bekendheid van dit lettertype.
De eerste restyling en intrede in de digitale wereld
In 1983 werd Neue Helvetica uitgebracht, een bijgewerkte versie van het lettertype door de grafische studio Linotype. Meer ruimte tussen de cijfers en prominentere leestekens werden geïntroduceerd om de leesbaarheid te verbeteren.
Het jaar daarop besloot Steve Jobs om het als lettertype te introduceren in de eerste Macintosh, wat de weg vrijmaakte voor de verspreiding van de digitale versie van het lettertype.
Het meest geliefde (en gehate) lettertype onder ontwerpers
Wat was de reden voor het succes van dit lettertype? Ongetwijfeld zijn veelzijdigheid, moderne uiterlijk en discrete elegantie, die het zowel geschikt maken voor een reclameposter als voor een handleiding, als voor een kunstcatalogus.
Aan de andere kant heeft zijn alomtegenwoordigheid in de wereld van uitgeverijen en reclamegrafieken verschillende kritieken uitgelokt en is het synoniem geworden voor standaardisatie. Een van de tegenstanders is Bruno Maag, een Zwitserse letterontwerper en eigenaar van Daalton Maag, de in Londen gevestigde gieterij die lettertypes heeft gemaakt voor bedrijven als Lush, Nokia en HP.
In een interview op de website van Eye on Design bekritiseert Maag de alomtegenwoordigheid van het lettertype: ‘Ontwerpers gebruiken Helvetica uit luiheid. En ook omdat het een veilige keuze is. Het resultaat is een homogeniteit die aanwezig is in alle grafische ontwerpen voor merkidentiteiten die je ziet.”
In feite wordt dit lettertype nog steeds gebruikt in de communicatiecampagnes van veel bedrijven, evenals in hun logo’s. Dit zijn slechts enkele van de vele namen: Lufthansa, Nestlé, Panasonic, Microsoft en beroemde autofabrikanten zoals BMW en Jeep. Daarnaast wordt de digitale versie gebruikt in de gebruikersinterfaces van de sociale platforms Facebook en Instagram.
In 2007, ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van zijn uitvinding, werd het lettertype de hoofdrolspeler in een documentairefilm getiteld ‘Helvetica’ geregisseerd door Gary Hustwit. In hetzelfde jaar werd de tentoonstelling ’50 Years of Helvetica’ in het Museum of Modern Art in New York eraan gewijd.
De toekomst van Helvetica
In een artikel gepubliceerd in Adweek magazine in 2012 voorspelde Steve Hicks, toen creatief directeur van het Amerikaanse reclamebureau McGarryBowen, een verdere toename van het gebruik van Helvetica. Volgens Hicks zou de aanwezigheid van het lettertype op een van ‘s werelds populairste sociale netwerken, Facebook, de weg vrijmaken voor een toenemend gebruik in de reclamesector, wat zou leiden tot Helveti-Topia, een tijdperk waarin het lettertype de reclame-industrie onbetwist zou domineren.
Hoewel de voorspelling van Hicks gelukkig niet is uitgekomen en creatieven over de hele wereld verschillende lettertypes blijven gebruiken voor hun projecten, lijkt het erop dat Helvetica nog wel een tijdje op het toneel zal blijven. In 2019 heeft Monotype Studio zelfs opdracht gegeven voor een herontwerp van het lettertype, waarmee de meest radicale revisie sinds 1983 in gang is gezet.
Helvetica Now is verkrijgbaar in 3 versies: Micro voor kleine schermen, Text voor platte tekst en Display voor grotere formaten. Elke grootte wordt aangeboden in gewichten variërend van fijne lijn tot extra zwart, voor een totaal van 48 gewichten. Karaktervormen lijken meer uit elkaar geplaatst en zijn leesbaarder, zelfs op kleine elektronische apparaten.
De release van deze nieuwe versie doet ons denken dat de toekomst van Helvetica nog lang en… ‘geschreven moet worden’!