Zelden komt men een regisseur tegen met een stijl zo onderscheidend als die van Wes Anderson. Een enkele opname met extreme symmetrie, een specifieke beweging van de camera of een kenmerkend kleurenschema is al voldoende om ons direct te laten verkondigen: dat moet Wes Anderson zijn!
De bekende Amerikaanse filmmaker, wiens carrière al meer dan twee decennia omspant, heeft zijn reputatie niet alleen hieraan te danken: net zoals de verhalen die ons als kind betoverden, bezit Wes Anderson het unieke vermogen om ons naar fantasierijke werelden te vervoeren die zo overtuigend en doordacht zijn dat ze voor ons werkelijkheid worden. Of het nu om compleet fictieve landen gaat, excentrieke schepen of retro-futuristische metropolen – elk aspect is minutieus uitgewerkt, van de kledij tot aan de gebruiksvoorwerpen en uiteraard de typografie.
Dit vormt dan ook de aanleiding waarom het artikel van vandaag, dat focust op typografie binnen de filmindustrie, gewijd is aan Wes Anderson en de typografische eigenaardigheden die we tegenkwamen in zijn voornaamste films!
De Tenenbaums
De film ‘The Tenenbaums’, gelanceerd in 2001, markeerde Wes Andersons doorbraak bij een breder publiek. Deze film, die het verhaal vertelt van een disfunctionele familie, bundelt alle kenmerken die de onmiskenbare handtekening van deze Texaanse regisseur vormen: indrukwekkende visuals, obsessieve zorg voor compositie, symmetrie, en uitgesproken zooms. En uiteraard speelt een specifiek lettertype hierin een rol. Wes Andersons voorkeur gaat uit naar Futura, een lettertype dat hij bijna in al zijn films en korte films toepast.
In ‘The Tenenbaums’ wordt deze voorliefde voor Futura bijna tot een obsessie verheven. We zien het terug in de titel – in Futura Bold – bij de introductie van hoofdstukken en in de aftiteling, maar ook in vrijwel elk beeld dat de camera vastlegt: op de bussen van Green Line, op museumplaten, posters en boekomslagen.
Futura is wereldwijd een van de meest gebruikte lettertypes. Het is een modern, functioneel en sterk geometrisch lettertype, geïnspireerd door de esthetiek van de Bauhaus-beweging, hoewel het niet direct met deze school geassocieerd wordt. Ontworpen door de Duitser Paul Renner in 1927, werd het oorspronkelijk gecreëerd voor het project Neues Frankfurt, een modernistisch bouwproject dat eind jaren 1920 in Duitsland werd gerealiseerd. Sindsdien is het zo bekend geworden dat het zelfs de maan heeft bereikt: het is gegraveerd op de plaquette die ter herinnering aan de maanlanding in 1969 werd achtergelaten.
In Italië is het lettertype onder andere herkenbaar in het logo van RAI, het nationale publieke televisienetwerk, en in de signalisatie van het nationale treinnetwerk.
Moonrise Koninkrijk
Een groot cineast weet ook wanneer het tijd is om afscheid te nemen van zijn favoriete elementen, en Wes Anderson deed dit op meesterlijke wijze in zijn zevende film, ‘Moonrise Kingdom’ uit 2012, waar hij afstapte van het Futura-lettertype dat tot dan zijn metgezel was. Voor de vormgeving van de titels van dit romantische avontuur tussen twee tieners – een verhaal waarvan Anderson bekende dat het zijn droomverhaal was op die leeftijd – koos de regisseur voor het werk van letterkunstenares Jessica Hische.
Hische liet zich voornamelijk inspireren door de titelbelettering van de film ‘La Femme Infidèle’ uit 1969, geregisseerd door Claude Chabrol, een van de referenties aangedragen door Anderson zelf. Het was echter noodzakelijk om de titelbelettering aan te passen aan het beeld van Amerika in de jaren ’60, passend bij de esthetiek van het vreedzame, provinc
iale Amerika zoals afgebeeld in de film. Na meerdere ontwerpen voorgelegd te hebben aan de kritische regisseur, is het resultaat een elegante, tedere en naïeve lettertype dat een karakteristiek kenmerk van de film wordt – speels weergegeven in diverse levendige kleuren in de intro- en aftiteling.
Dit was een voortreffelijk resultaat, temeer omdat het voor de letterkunstenaar de eerste keer was dat ze een lettertype speciaal voor een film creëerde. In 2014 werd het lettertype, genaamd Tilda, door Jessica Hische en Font Bureau op de markt gebracht.
Grand Budapest Hotel
Wes Anderson beschikt over een speciale gave: hij weet op film kleine, tussen sprookjes en persoonlijke vintage inhangende werelden tot leven te brengen. In het verleden nam Anderson ons mee naar huiselijke decors of liet ons kennismaken met een schip en zijn bemanning; in ‘The Grand Budapest Hotel’, gepresenteerd op de Berlinale in 2014, schenkt de regisseur ons een gehele fictieve natie.
Elke gerespecteerde natie heeft haar eigen geschiedenis, uniformen, vlag, maar ook bankbiljetten, postzegels, sleutelhangers, kranten, boeken, snoeppapier, paspoorten en menukaarten – elk met hun eigen typografie. Dit maakt de film een feest voor de oplettende typografieliefhebber.
Grafisch ontwerper Annie Atkins had de uitdagende taak om deze fantasiewereld vorm te geven, waarbij ze veelvuldig gebruik maakte van lettertypes die populair waren in Oost-Europa in de jaren ’30. Het naambord van het Grand Budapest Hotel is bijvoorbeeld een adaptatie van een origineel metalen bord uit Caïro uit de jaren ’30. Nog complexer was het ontwerp van de verschillende kranten binnen de fictieve republiek, waarvan de artikelen stuk voor stuk door Wes Anderson zelf werden geschreven.
In deze film koos Anderson voor het Archer-lettertype voor de aftiteling van de acteurs, waarmee hij opnieuw afstand nam van Futura. Archer is een lettertype dat in 2001 werd ontwikkeld voor het Amerikaanse lifestyle- en entertainmentmagazine Martha Stewart Living en in 2008 algemeen beschikbaar werd gesteld.
Isle of Dogs
‘Isle of Dogs’, uitgebracht in 2018, is Wes Andersons tweede stop-motion animatiefilm. Deze film, die zich afspeelt in Japan, vertelt het verhaal van een dystopische toekomst waarin alle honden van Megasaki City verbannen zijn naar een eiland vanwege een hondengriepuitbraak.
Wes Anderson dompelt ons wederom onder in unieke visuals: Megasaki City heeft een retro-futuristische uitstraling, doorspekt met Japanse invloeden. Erica Dorn, een in Londen gevestigde ontwerper en illustrator met Japanse roots – en dit was haar eerste filmproject – nam de belettering en typografie onder haar hoede.
Ook hier diende de ontwerper meer dan duizend nieuwe objecten te creëren, waaronder posters, borden, blikjes bier, melkpakken en gepersonaliseerde hondenpenningen. Vooral de titelbelettering, een mengeling van Westerse en Japanse tekens die naadloos in elkaar overgaan, is opmerkelijk. De Japanse tekens variëren voortdurend en zijn met de hand getekend, gezien de uitdaging om een passend lettertype te vinden dat alle ongeveer 2000 tekens van het Japanse schrift omvat, iets wat in het Westen veel zeldzamer is. Het Westerse lettertype in de titels blijft daarentegen consistent, bijna als een stabiele basis naast de sterke Japanse visuele elementen. De beslissing om ook dit met de hand te tekenen, werd op het laatste moment genomen.
Hoe cruciaal is de keuze van lettertype en belettering in Wes Andersons films? Uitermate belangrijk. Wes Anderson is een filmmaker met een diepe visuele cultuur, die bovendien minutieus en detailgericht is. Hij begrijpt dat de authenticiteit van zijn visuals ook afhankelijk is van de keuze van het juiste lettertype: daarom is achter elk lettertype dat op het scherm verschijnt een grondig onderzoek en vele afgewezen voorstellen verborgen. En zijn voorkeur voor het Futura-lettertype? Het antwoord is duidelijk: enorm!
Tot besluit vestigen we de aandacht op een klein pareltje: een zeer goed gemaakte korte video die de liefde van Wes Anderson voor typografie viert.