Filmposters die geschiedenis schreven
Van de vroege Franse affiches uit de late negentiende eeuw tot heden loopt de ontwikkeling van de filmposter parallel aan zowel de filmindustrie als de visuele kunsten. Voor de Tweede Wereldoorlog waren posters cruciaal voor de promotie van films en speelden ze een sleutelrol in het succes ervan. Met de tijd zijn posters gewilde objecten geworden voor verzamelaars.
De oorsprong van de filmposter
Aan het einde van de negentiende eeuw werden in Frankrijk, tegelijk met de opkomst van de cinema, de eerste filmaffiches gecreëerd. Kunstenaars als Jules Chéret en Marcellin Auzolle begonnen de uitvinding van de Lumière-broers te promoten met affiches in de typerende Art Nouveau-stijl, waarbij gebruik werd gemaakt van lithografieën met levendige kleuren en gedetailleerde illustraties van figuren.
De zogenoemde ‘bioscoopkunstenaars’ waren verantwoordelijk voor het verbeelden van films door middel van opvallende illustraties die de aandacht van voorbijgangers moesten trekken. Ze voorzagen gedetailleerde weergaven van het publiek en filmscènes, bedoeld om aan te duiden of de film geschikt was voor families en tot welk genre het behoorde.
In deze periode werd vaak gebruik gemaakt van de zogenaamde stockposter, een veelzijdig inzetbare poster waarop specifieke informatie over de voorstelling werd aangebracht. Een voorbeeld hiervan is de poster van Adrien Barrère, waarbij de witte ruimte van het scherm vervangen werd door een filmscène.
De verspreiding van filmposters in de VS
Na de Eerste Wereldoorlog, met de opkomst van Hollywood en de eerste langspeelfilms, begonnen filmposters de cast (of ster), de regisseur, de filmtitel en een plotoverzicht weer te geven. Kleurenlithografie bleef de productiemethode bij uitstek, als enige druktechniek die, ondanks de hoge kosten, illustraties van hoge kwaliteit mogelijk maakte. Op de posters werden vaak portretten van acteurs afgebeeld, maar in het geval van beroemdheden zoals Charlie Chaplin en Audrey Hepburn werd de gehele ruimte aan hun portret gewijd, wat bijdroeg aan het fenomeen van filmsterrendom.
Posters met een legendarische status
In de jaren vijftig van de twintigste eeuw begonnen regisseurs als Otto Preminger en Alfred Hitchcock hun films onafhankelijk te produceren en te promoten, waarbij zij het grafische werk overlieten aan Saul Bass. Deze Amerikaanse ontwerper ontwierp de volledige visuele identiteit van hun films, van de openingscredits tot de posters, en introduceerde een revolutionaire stijl gekenmerkt door minimalistisch en suggestief ontwerp. Bass was de eerste die de essentie van films wist te vangen met een symbolische taal bestaande uit primaire kleuren en gedurfde vormen.
Zijn meest bekende werk is misschien wel de introductie van Otto Premingers ‘Anatomy of a Murder’ uit 1959, waarbij stukken die een lichaamsomtrek vormden in en uit het beeld schoven, begeleid door jazzmuziek. Bass gebruikte dit grafische concept ook voor de filmposter.
Even legendarisch zijn de introducties en posters voor Hitchcocks ‘Vertigo’, ‘North by Northwest’ en ‘Psycho’, waarbij de unieke en opvallende ontwerpen van Bass onmiskenbaar bijdroegen aan de faam van deze films.
In de jaren veertig en vijftig wortelde in Italië de neorealistische beweging, met regisseurs als Roberto Rossellini die het dagelijks leven in het naoorlogse Italië belichtten. Voor deze films maakten Italiaanse posterkunstenaars vaak gebruik van aquarelportretten die een filmfragment uitbeeldden. Anselmo Ballester en Ercole Brini creëerden enkele van de meest memorabele posters van die tijd, zoals Brini’s poster voor ‘Bicycle Thieves’, die bewust koos voor een verzachte voorstelling met zachte kleuren om de harde realiteit van de film te temperen.
Vanaf de jaren zestig, met de opkomst van televisie, zochten Hollywood-regisseurs hun toevlucht tot ambitieuze filmproducties. Philip Castle introduceerde airbrushing in de filmposterwereld, wat leidde tot scherpe, realistische afbeeldingen voor films als ‘A Clockwork Orange’ en ‘Full Metal Jacket’. Castle en de Amerikaanse illustrator Bob Peak, die de techniek gebruikte voor films als ‘Apocalypse Now’ en ‘Star Trek’, tekenden enkele van de meest iconische posters.
De opkomst van de fotoposter
Met de introductie van videorecorders in de vroege jaren tachtig en later het internet en betaaltelevisie, onderging de filmposter een standaardisatie. Digitale beeldbewerking maakte de overgang van illustratie naar fotografie mogelijk, waarbij posters vaak de gezichten van de hoofdrolspelers en filmbeelden toonden, resulterend in een kouder en sterieler beeld. Toch zijn er enkele opvallende uitzonderingen, zoals de enigszins retro-geïnspireerde illustratie voor ‘Kill Bill’ uit 2003, en de poster voor ‘Moon’ van Duncan Jones uit 2009, die succesvol grafische ontwerpen met fotografie combineert.
