De avond van Allerheiligen nadert… een uitgelezen moment om eens een klassieke griezelfilm opnieuw te beleven, vind je niet?
Natuurlijk pakken wij dit op onze eigen unieke wijze aan! We hebben de meest huiveringwekkende typografieën uit vijf iconische horrorfilms onderzocht die diep in het collectieve geheugen gegrift staan, niet alleen vanwege hun griezelige scènes, maar eveneens door de karakteristieke typografieën en onbarmhartige titelvormgeving op zowel de officiële filmposters als de titelscreens.
In onze korte verkenning van angstaanjagende typografieën bespreken we de expressionistische typografie van de onvergetelijke Nosferatu, het griezelige lettertype uit de jaren ’80 van Carpenters Halloween, een interessant verhaal over Stanley Kubrick en The Shining… maar laten we niet alles weggeven! Net als bij de beste horrorfilms: een beetje suspense mag niet ontbreken.
1) Griezelig lettertype: Halloween van John Carpenter
In 1978 werd de horrorfilm gelanceerd die onmiddellijk een cultstatus zou bereiken en als fundament zou dienen voor een heel nieuw genre. Dit was John Carpenters Halloween.
De bijbehorende filmposter, die meteen een plek in onze verbeelding opeiste, bevat alle essentiële elementen: een mes in de hand van een onbekende, een angstaanjagende pompoen, een griezelige tekst en – bovenaan – de filmtitel Halloween.
De titel verschijnt in wit met een oranje rand tegen een zwarte achtergrond: het is robuust, gotisch en tegelijkertijd modern. Het is zonder twijfel griezelig en wellicht mede daardoor werd het een icoon in de jaren ’80, aangezien hetzelfde griezelige lettertype in veel films uit dat decennium werd gebruikt.
Het lettertype dat gebruikt werd voor Carpenters Halloween is ITC Serif Gothic Heavy, ontworpen door de Amerikaanse Herb Lubalin en de Italiaan Tony DeSpigna in 1972. Het betreft een lettertype dat de eenvoud van Gothic combineert met de verfijndheid van Romeinse tekens. Interessant genoeg werd dezelfde lettertypevariant ook gebruikt in minder gotische films zoals de recente Star Wars-afleveringen The Last Jedi en The Force Awakens.
2) Griezelig lettertype: Nosferatu van Friedrich Wilhelm Murnau
De lange, griezelige schaduw van Nosferatu de vampier die over de muur kruipt terwijl hij de trap op gaat om zijn slachtoffer te bereiken… Ondanks dat de horrorklassieker Nosferatu bijna een eeuw oud is, blijft hij onze fantasie prikkelen.
Ook ontleent de film veel van zijn bekoring aan de esthetische invloeden van de belangrijkste kunststromingen van die tijd: Duits expressionisme, art nouveau en art deco. Duistere en onheilspellende beelden, ijzige architectuur, nadrukkelijk clair-obscur… de sombere sfeer van de film wordt perfect gecomplementeerd door het gekozen griezelige lettertype!
Het toegepaste griezelige lettertype is Berthold Herold Reklameschrift BQ, ontworpen in 1901 door de Duitser Heinz Hoffmann, destijds werkzaam bij de Berlijnse lettergieterij Berthold AG. Het betreft een lettertype met kenmerken van de art nouveau-stijl, gebruikmakend van gotische letters die destijds erg populair waren in Duitsland. De naam van het lettertype lijkt wellicht minder sinister wanneer vertaald: het betekent eenvoudigweg reclameletter.
Een digitale versie van Berthold Herold Reklameschrift BQ is hier te vinden.
3) Griezelig lettertype: The Shining van Stanley Kubrick
Dat Stanley Kubrick bekend stond als een perfectionist en uiterst nauwgezet is algemeen bekend. Maar wellicht is minder bekend dat zijn rigoureuze standaarden ook golden voor de typografie en posters van zijn films! Er circuleert een verhaal over een van zijn meesterwerken: de psychologische thriller The Shining!
Deze verfilming van Stephen Kings roman verscheen in 1980 in de bioscoop. De openingsscène is onvergetelijk: een uitgestrekt shot volgt de auto van de familie door een afgelegen, bergachtig landschap, met een onheilspellende muziek op de achtergrond, maar het lettertype is wat echt opvalt. Een neutrale Helvetica die in schril contrast staat met alles, maar toch een verontrustend element draagt: de kleur. Bekijk de volledige sequentie hier.
Het lettertype gebruikt op de filmposter voor de titel is echter speciaal ontworpen door Saul Bass, en ons verhaal betreft hem. Saul Bass, de meester van filmposters (waar we het ook over hem hadden): van hem zijn de posters van Alfred Hitchcocks Vertigo en andere klassiekers. Toch werd hij niet gespaard van Kubricks precisie.
Saul Bass presenteerde met trots en zelfvertrouwen niet minder dan vijf posterontwerpen voor The Shining, maar geen ervan voldeed aan de eisen van de regisseur, die kritiek had op de gekozen typografie: ‘te moeilijk te lezen’ of ‘niet compact genoeg’, merkte hij op. Vind hier; /:lpl0.
4) Griezelig lettertype: The Exorcist van William Friedkin
The Exorcist, uitgebracht in 1973, heeft generaties kijkers schrik aangejaagd. Maar hoe zit het met het gebruikte griezelige lettertype? Het is serieus, bijna plechtig, met een bloedrode kleur die de toeschouwers iets onuitsprekelijks voorspelt. De poster alleen al is voldoende om de kijker in de juiste, onrustige stemming te brengen voor de film: vol anticipatie.
De typografie is speciaal ontworpen door ontwerper Dan Perri, met het lettertype Weiss Titling. En het bracht de maker veel succes. The Exorcist was de eerste grote film waarvoor Dan Perri werkte: met deze cultfilm op zijn cv kon hij daarna grote projecten aannemen. In 1976 ontwierp hij de typografie en titels voor Martin Scorsese’s Taxi Driver, en vooral in 1977 ontwierp hij de legendarische Star Wars titels.
5) Griezelig lettertype: Night of the Living Dead van George A. Romero
De cultklassieker in het zombiethema markeerde het regiedebuut van George A. Romero. Niet alleen was dit de start van een nieuw genre voor de Amerikaanse cinema, maar het lettertype dat gebruikt werd voor de poster en titels werd in de daaropvolgende decennia vaak geïmiteerd of diende als inspiratie.
Voor gebruik in eigen projecten is het meest vergelijkbare griezelige lettertype Deanna, ontworpen door Chris Hansen, gebaseerd op de originele filmtitels.
De originele typografie van de film speelde eveneens een kleine rol in de rechtszaak die George Romero aanspande tegen The Return of the Living Dead – een film uit 1985 van Dan O’Bannon, die volgens de Amerikaanse regisseur onterecht gepresenteerd werd als een vervolg op zijn meesterwerk uit 1968. Onder de elementen die tijdens het proces werden overwogen, was ook het lettertype: dat van The Return of the Living Dead was identiek aan dat van Romero’s film!
Wat denk je? Hebben we je enthousiast gemaakt om een van deze meesterwerken opnieuw te bekijken ijdens de komende Halloweenavond?