Sommige acroniemen zijn terug te vinden in hedendaagse geschiedenisboeken – zoals CIA, KGB, NASA, en Brexit – terwijl andere een deel van ons dagelijks leven uitmaken: denk aan INPS, SIM, en zelfs Ikea! Dit zijn bijzondere afkortingen die gelezen kunnen worden alsof het één woord is. Ze zijn zo gedenkwaardig dat ze terecht een plaats verdienen in ons dagelijks woordenboek… zo zeer zelfs dat we vaak vergeten dat het acroniemen zijn.
Acroniemen worden over het algemeen gevormd door de opeenvolging van letters uit woorden van een zin of benaming. NASA staat bijvoorbeeld voor National Aeronautics and Space Administration, en Brexit is een combinatie van Britain en exit, wat verwijst naar het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.
Maar hoe ontstaan acroniemen eigenlijk? En welke zijn de meest bekende? Volg ons op een ontdekkingstocht door de wereld van deze eigenaardige afkortingen, van de oudste tot aan die uit de 20e en 21e eeuw, en langs onverwachte woorden waarvan je nooit zou denken dat ze acroniemen waren. En ja, we zullen zelfs het acroniem Ikea toelichten!
Historische Acroniemen
Wanneer precies de eerste acroniemen ontstonden, blijft een vraag zonder duidelijk antwoord. We weten wel dat er oude voorbeelden bestaan die dateren uit de eerste eeuwen na Christus, maar het is pas in de 20e eeuw dat het gebruiken van acroniemen om nieuwe woorden te vormen echt gangbaar werd. Het woord ‘acroniem’ zelf is zelfs pas rond 1950 ontstaan.
Onder de oudste acroniemen vinden we enkele die verband houden met het christendom, zoals ΙΧΘΥΣ en INRI. ΙΧΘΥΣ, wat ‘vis’ betekent in het oud-Grieks, werd gebruikt door de vroege christenen als een acroniem voor ‘Jezus Christus, Zoon van God, de Verlosser’. INRI, dat op het kruis van Jezus was aangebracht, staat voor de Latijnse zin ‘Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum’, of ‘Jezus van Nazareth, Koning der Joden’.
De oude Romeinen gebruikten ook veel afkortingen op hun munten, zoals S.P.Q.R. (Senatus Populusque Romanus), hoewel dit strikt genomen geen acroniemen zijn omdat ze niet gelezen worden als één woord (hetzelfde geldt technisch voor FBI, wat een afkorting is).
In de 20e eeuw zijn er twee beruchte acroniemen te noemen: Gestapo en Goelag. Gestapo staat voor Geheime Staatspolizei, de geheime politie van Nazi-Duitsland. Goelag, de werk- en onderdrukkingskampen van de Sovjet-Unie, staat voor Glavnoe upravlenie lagerej.
Acroniemen die er niet uitzien
Laten we naar het heden gaan en naar de acroniemen kijken die zo bekend zijn geworden dat we vergeten dat het afkortingen zijn.
Ikea staat voor Ingvar Kamprad, Elmtaryd en Agunnaryd, respectievelijk de naam van de oprichter en de boerderij en het dorp waar hij opgroeide. De beroemde M&M’s danken hun naam aan hun uitvinders, Mars & Murrie’s.
Yahoo! is een omgekeerd acroniem voor Yet Another Hierarchical Officious Oracle. TIME staat voor The International Magazine of Events, en de naam van de slimme auto-fabrikant, smart, is een afkorting voor Swatch Mercedes ART.
Tenslotte zijn er woorden zoals smog (smoke + fog), laser (light amplification by stimulated emission of radiation), radar (radio detection and ranging), en quasar (quasi star), die zo ingeburgerd zijn dat ze vaak niet meer als acroniemen worden herkend.
Acroniemen die geen acroniemen zijn
We sluiten af met twee termen die lijken op acroniemen, maar dat in werkelijkheid niet zijn. Neem nu SOS – hoe hard je ook nadenkt, het staat niet voor een specifieke uitdrukking. Deze term is gekozen omdat het een eenvoudig signaal is om te verzenden in morsecode!
Vervolgens is er een wijdverspreide mythe over de oorsprong van het woord ‘spa’. Velen geloven dat het komt van de Latijnse uitdrukking ‘Salus per aquam’, wat ‘gezondheid door water’ betekent in het Italiaans. Echter, dit blijkt niet meer dan een broodje aap verhaal. Het is waarschijnlijker dat de term afkomstig is van de stad Spa in België, bekend om zijn geneeskrachtige bronnen sinds de 15e eeuw.
Sta je op het punt om een perfect acroniem voor jouw merk of project te ontwerpen? Deze gratis tool kan je daarbij helpen!